Czy polska firma powinna pobrać podatek od kwot wypłacanych zagranicznym podmiotom za usługi wykonywane poza Polską?

Uwzględniając stanowisko prezentowane przez organy podatkowe, polska firma powinna każdorazowo pobrać podatek od kwot wypłacanych zagranicznym podmiotom za usługi wymienione w art. 29 ust. 1 pkt 5 updof i art. 21 ust. 1 pkt 2a updop. Istnieje możliwość zastosowania niższej stawki podatku przewidzianej w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania lub niepobranie go w ogóle, pod warunkiem, że płatnik uzyska od podatnika certyfikat rezydencji. Powstają jednak uzasadnione wątpliwości czy rzeczywiście zawsze takie wynagrodzenie podlega opodatkowaniu w Polsce. W ostatnim czasie w orzecznictwie kształtuje się bowiem pogląd, że nie można mówić o osiągnięciu przychodów na terytorium Polski z tytułu świadczenia usług wykonywanych poza Polską, jeśli efekt tych usług nie jest wykorzystywany w Polsce.

1. Ogólne zasady poboru podatku u źródła od należności za usługi niematerialne

Podatek u źródła

W myśl jednakowo brzmiących art. 29 ust. 1 pkt 5 updof i art. 21 ust. 1 pkt 2a updop, opodatkowaniu w Polsce zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 20% przychodu podlegają przychody osób zagranicznych uzyskane przez nie na terytorium Polski z tytułu świadczeń:

doradczych,
księgowych,
badania rynku,
usług prawnych,
usług reklamowych,
zarządzania i kontroli,
przetwarzania danych,
usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu,
gwarancji i poręczeń,

oraz świadczeń o podobnym charakterze.

Polski podmiot wypłacający należność z tytułu wymienionych świadczeń - co do zasady - zobowiązany jest do obliczenia i poboru zryczałtowanego 20% podatku dochodowego (art. 41 ust. 4 updof i art. 26 ust. 1 updop). Nie zawsze jednak taki obowiązek wystąpi. Powołane przepisy stosuje się bowiem z uwzględnieniem umów w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu, których stroną jest Polska. Tak wynika z art. 29 ust. 2 updof i art. 21 ust. 2 updop.

Regulacje umów o unikaniu podwójnego opodatkowania

W przypadku wypłacania należności za wymienione świadczenia podmiotowi mającemu siedzibę lub miejsce zamieszkania w kraju, z którym Polska ma zawartą umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, trzeba uwzględnić zawarte w niej regulacje. W tym celu należy ustalić, do której kategorii przychodów wymienionych w umowie kwalifikują się wypłacane świadczenia.

Umowy nie wymieniają bezpośrednio jako źródła dochodu świadczenia usług niematerialnych. Jeżeli świadczenia te wykonują zagraniczne przedsiębiorstwa, to wypłacane przez polską firmę należności będą kwalifikowane do kategorii "zyski przedsiębiorstwa".

W większości umów przyjęto zasadę, że jeżeli uzyskującym taki przychód jest przedsiębiorstwo zagraniczne, to co do zasady zyski tego przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane tylko w państwie jego siedziby. Państwo źródła ma prawo opodatkować zyski zagranicznego przedsiębiorstwa, tylko w przypadku gdy przedsiębiorstwo to prowadzi działalność gospodarczą na jego terytorium za pośrednictwem zakładu.

Zwróć uwagę!

Niepobranie podatku zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania, jest możliwe tylko pod warunkiem uzyskania od podatnika certyfikatu rezydencji (art. 29 ust. 2 updof i art. 26 ust. 1 updop).

Obowiązki płatnika

W przypadku gdy Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z państwem, z którego pochodzi świadczący usługi, polski płatnik będzie zobowiązany do poboru podatku u źródła od wynagrodzenia wypłacanego za usługę niematerialną wymienioną w art. 29 ust. 1 pkt 5 updof i art. 21 ust. 1 pkt 2a updop (w tym również gdy posiada certyfikat rezydencji usługodawcy).

Zatem, jeżeli usługa wykonana przez zagranicznego kontrahenta (przy założeniu, że usługa nie jest wykonywana za pośrednictwem położonego w Polsce zakładu w rozumieniu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania), jest usługą znajdującą się na liście określonej w art. 29 ust. 1 pkt 5 updof i art. 21 ust. 1 pkt 2a updop lub odpowiada swym charakterem usługom tam wymienionym, a zagraniczny kontrahent ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w kraju, z którym Polska:

nie ma obowiązującej umowy - płatnik pobierze 20% podatku,
ma obowiązującą umowę i zagraniczny kontrahent:

dostarczy certyfikat rezydencji - usługobiorca nie pobierze podatku,
nie dostarczy certyfikatu rezydencji - usługobiorca pobierze 20% podatku.

Oprócz obowiązku obliczenia, poboru i odprowadzenia do właściwego urzędu skarbowego kwoty należnego podatku - na polskim płatniku ciążyć będą również obowiązki informacyjne.

Obowiązki płatnika pobierającego podatek u źródła od należności za usługi niematerialne

odbiorca należności jest osobą fizyczną

odbiorca należności jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych

Płatnik powinien:

-	w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrał podatek, przekazać go na rachunek właściwego dla płatnika urzędu skarbowego,
-	do końca stycznia następnego roku podatkowego przesłać do wymienionego urzędu skarbowego roczną deklarację PIT-8AR (w przypadku zaprzestania przez płatnika prowadzenia działalności przed końcem stycznia następnego roku, deklarację tę należy przesłać do dnia zaprzestania działalności),
-	do końca lutego następnego roku podatkowego przesłać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych imienną informację IFT-1R (w razie zaprzestania przez płatnika prowadzenia działalności przed końcem lutego następnego roku, informację tę należy przesłać do dnia zaprzestania działalności)*⁾,
-	na pisemny wniosek podatnika przesłać w terminie 14 dni od dnia złożenia tego wniosku podatnikowi i urzędowi skarbowemu właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych - imienną informację IFT-1.

Płatnik powinien:

-	w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrał podatek, przekazać go na rachunek urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych,
-	do końca pierwszego miesiąca roku następującego po roku podatkowym, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku, złożyć do wymienionego urzędu skarbowego roczną deklarację (CIT-10Z) o wysokości pobranego podatku od dochodów uzyskanych przez osobę zagraniczną,
-	do końca trzeciego miesiąca roku następującego po roku podatkowym, w którym dokonał wypłaty należności (lub do dnia zaprzestania działalności, jeżeli polski podmiot zaprzestał działalności przed upływem tego terminu) przekazać zagranicznemu podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych - informację IFT-2R*⁾,
-	na pisemny wniosek podatnika przekazać w terminie 14 dni od dnia złożenia takiego wniosku podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych - informację IFT-2.

*⁾	informację IFT-1R i IFT-2R płatnik powinien sporządzić także, w sytuacji gdy zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania nie jest zobowiązany do poboru podatku

2. Organy podatkowe i sądy administracyjne różnią się w ocenie istnienia obowiązku poboru podatku

Aby mówić o ewentualnym poborze podatku u źródła (lub zwolnieniu od poboru), niewątpliwie muszą być spełnione dwa warunki, wskazane w ustawie. Po pierwsze, wypłata wynagrodzenia dotyczyć musi jednego z rodzajów usług wymienionych w art. 29 ust. 1 pkt 5 updof i art. 21 ust. 1 pkt 2a updop, a po drugie, dotyczyć musi przychodów uzyskanych na terytorium Polski, osiąganych przez podatnika, na którym ciąży ograniczony obowiązek podatkowy.

Zdaniem organów podatkowych

Jeżeli chodzi o drugi z tych warunków, organy podatkowe dość konsekwentnie zajmują stanowisko, że w przypadku świadczeń wykonywanych poza Polską przez podmioty zagraniczne na rzecz polskiego podmiotu, o tym czy przychód z wykonania usługi został osiągnięty w Polsce, przesądza to, że jej efekt będzie wykorzystywany przez polski podmiot. Jak wyjaśnił np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 10 stycznia 2014 r., nr IPPB5/423-830/13-4/PS: "W opinii tut. Organu ustawodawca nie uzależnił opodatkowania świadczeń wymienionych w art. 21 ust. 1 updop od faktu, czy są one »fizycznie« wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ale wskazał, że opodatkowaniu podlegają przychody uzyskane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Kluczowe znaczenie ma zatem interpretacja pojęcia »przychody uzyskane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej«. W opinii tut. Organu pod tym pojęciem należy rozumieć zarówno dochody (przychody) osiągane z podejmowania działań, w tym np. z wynajmu lub sprzedaży nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i dochody (przychody) uzyskiwane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez podatnika mającego ograniczony obowiązek podatkowy np. dochód z tytułu wykonania usługi za granicą przez tę osobę na rzecz podmiotu polskiego. Stąd terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest miejscem wypłaty wynagrodzenia, które stanowi dochód podatnika. W dobie rozwijających się form współpracy między przedsiębiorstwami usługi niematerialne mogą być coraz częściej świadczone bez fizycznej obecności podatnika na terytorium państwa źródła. W tej sytuacji miejsce wypłaty stanowi jedno z kryteriów oceny miejsca położenia źródła przychodów. (…) W przypadku świadczenia usług niematerialnych przez zagraniczne podmioty na rzecz polskiej Spółki w sytuacji, gdy usługi te nie są »fizycznie« wykonywane na terytorium Polski, o tym czy przychód z wykonania usługi został osiągnięty na terytorium Polski, przesądza to, czy efekt usługi będzie wykorzystywany przez podmiot, który ma siedzibę w Polsce. Przeciwna interpretacja tego przepisu prowadziłaby do sytuacji, w której każda usługa realizowana poza obszarem Polski nie podlegałaby opodatkowaniu w kraju, co de facto prowadziłoby do podważenia istoty uregulowań dotyczących ograniczonego obowiązku podatkowego oraz znacznego ograniczenia jego stosowania".

Analogiczne stanowisko zostało potwierdzone w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 10 marca 2014 r., nr ITPB4/423-15/14/TK. Organ ten zinterpretował m.in. przepis określający ograniczony obowiązek podatkowy, tj. art. 3 ust. 2 updop. Zgodnie z tym przepisem podatnicy, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Organ podatkowy stwierdził, że: "(…) w świetle art. 3 ust. 2 ustawy (updop - przyp. red.) decydujące znaczenie przy ocenie, czy przychody zagranicznych osób prawnych powstały na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, ma miejsce położenia źródła dochodów, nie zaś miejsce świadczenia usługi, wykonywania czynności lub miejsce dokonania wypłaty. Zatem jeśli świadczenia są wykonywane na rzecz polskiego podmiotu (polskiego rezydenta podatkowego), dochodzi wówczas do osiągania przez nierezydentów dochodów na terenie Polski. Przeciwna interpretacja prowadziłaby do sytuacji, w której każda usługa realizowana poza obszarem Polski nie podlegałaby opodatkowaniu w kraju, co de facto prowadziłoby do podważenia istoty uregulowań dotyczących ograniczonego obowiązku podatkowego oraz znacznego ograniczenia ich stosowania. Z tej przyczyny nie można podzielić stanowiska Spółki, że wypłacając wynagrodzenie przedsiębiorcom zagranicznym za usługi prawnopodatkowe, prawne, notarialne, audytorskie oraz rzeczników patentowych świadczone na jej rzecz poza granicami Polski, nie osiągają oni dochodów, których źródło znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej".

Sporny podatek w orzecznictwie sądów administracyjnych

Podatnicy często nie zgadzają się z takim stanowiskiem fiskusa i wchodzą w spór z organami podatkowymi. Sprawy trafiają do sądów administracyjnych, ale ich stanowiska nie są jednolite. W ostatnim czasie można jednak zauważyć, że sądy administracyjne często uznają, iż interpretacja organów podatkowych, zrównująca pojęcie dochodu osiąganego na terytorium Polski z pojęciem dochodu otrzymywanego z terytorium Polski, prowadzi w istocie do rozszerzenia kręgu podmiotów objętych obowiązkiem podatkowym.

Przykładowo NSA w uzasadnieniu wyroku z 23 kwietnia 2010 r., sygn. akt II FSK 2144/08, oddalając skargę kasacyjną Ministra Finansów, wskazał, że: "(...) twierdzenie skargi kasacyjnej, jakoby miejsce wypłaty wynagrodzenia w rozpoznawanej sprawie miało istotne znaczenie z punktu widzenia poddania dochodów mieszkańca Puerto Rico ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, jest nieuzasadnione. Tym samym wykonywanie na terenie Puerto Rico przez mającego stałe miejsce zamieszkania w tym kraju czynności na podstawie umowy pośrednictwa i umowy świadczenia usług (art. 734 § 1 i 2 oraz art. 750 K.c.) uzyskiwanie przez niego wynagrodzenia bez względu na miejsce jego wypłaty, nie będzie podlegało ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce na podstawie art. 3 ust. 2a i 2b u.p.d.o.f., a wypłacający to wynagrodzenie nie będzie zobowiązany do pobierania od niego zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f. (...) nie można pojęcia »dochody osiągane« utożsamiać z pojęciem »dochody wypłacane, pochodzące, otrzymywane z terytorium Polski«. Pod pojęciem »terytorium, z którym wiąże się osiąganie dochodów« należy rozumieć miejsce, gdzie dokonują się czynności lub położone są nieruchomości (źródło), które generują dochód i są jego przyczyną sprawczą. Czynnością taką nie jest wypłata pieniędzy, wypłata jest elementem finalnym całego procesu osiągania dochodu".

NSA w wyroku z 4 lipca 2013 r., sygn. akt II FSK 2200/11 analizując art. 3 ust. 2 updop, wyjaśnił, że przepis ten wprowadza instytucję ograniczonego obowiązku podatkowego, zgodnie z którą podatnicy, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium RP. Ograniczony obowiązek podatkowy wynika z zasady źródła, która wiąże się z opodatkowaniem dochodu powstałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez względu na miejsce (kraj), w którym podatnik ma siedzibę lub zarząd. Stosownie do tego przepisu, dochód jest osiągnięty na terytorium RP wtedy, gdy rezultat usługi w postaci powstania lub powiększenia przychodów następuje u usługodawcy na terytorium Polski. W tym zakresie NSA w pełni aprobuje jednolitą co do zasady linię orzeczniczą dotyczącą omawianej kwestii, zgodnie z którą o zastosowaniu ograniczonego obowiązku podatkowego w rozumieniu art. 3 ust. 2 updop można mówić tylko wówczas, kiedy "efekt usługi będzie wykorzystany w Polsce".

Sprawa dotyczyła spółki akcyjnej, która prowadzi działalność i realizuje inwestycje w różnych krajach, w związku z czym nabywa usługi doradcze i prawne świadczone przez zagraniczne kancelarie prawne lub podatkowe. Są to usługi np. doradztwa prawnego, polegające na przygotowaniu dokumentów do realizacji inwestycji zagranicznych. NSA uznał, że efekt tych usług nie będzie wykorzystywany w naszym kraju. W konsekwencji należności za takie usługi mogą nie podlegać opodatkowaniu w Polsce.

W podobnej sprawie orzekał WSA w Krakowie w wyroku z 17 lipca 2014 r., sygn. akt I SA Kr 865/14 (orzeczenie nieprawomocne). Sprawa dotyczyła spółki, której kontrahenci wykonują swoje usługi w całości w państwie, w którym mają swoją siedzibę. Wszystkie usługi są nie tylko wykonywane, ale również wykorzystywane przez stronę skarżącą w państwie siedziby danego kontrahenta. Przykładowo kancelaria japońska świadczy usługi prawne wyłącznie w Japonii, rejestrując tam znak towarowy należący do strony skarżącej i broniąc go na rynku lokalnym przed potencjalnymi naruszeniami. Z kolei usługi doradcze, w tym usługi związane z lokalizacją paczkomatów w Wielkiej Brytanii, są wykonywane na miejscu w Wielkiej Brytanii dla potrzeb rozwoju tamtejszej działalności spółki. WSA stwierdził, że efekt świadczonych usług będzie wykorzystywany za granicą, a nie w Polsce. Wobec tego dochód podmiotu zagranicznego nie został osiągnięty na terytorium Polski. Nie ma więc podstaw do nakładania ograniczonego obowiązku podatkowego na nierezydenta w oparciu o art. 3 ust. 2 updop. W konsekwencji bezprzedmiotowe jest zastosowanie art. 21 ust. 1 pkt 2a updop.

Z kolei NSA w wyroku z 22 października 2010 r., sygn. akt II FSK 1108/09 orzekł, że na podmiocie wypłacającym należność za usługi polegające m.in. na wyszukiwaniu potencjalnych dostawców ciąży obowiązek poboru podatku "u źródła". W stanie faktycznym, do którego odniósł się NSA, usługi świadczone przez zagranicznego kontrahenta były wykorzystane do zakupu towarów, które następnie na terenie Polski były wykorzystywane do produkcji realizowanej w Polsce. Efekt wykonywanych usług był więc wykorzystywany w Polsce.

Zwróć uwagę!

Analiza powołanych wyroków prowadzi do wniosku, że świadczenie przez nierezydentów usług niematerialnych na rzecz polskiego podmiotu wymaga każdorazowo przeanalizowania okoliczności faktycznych w celu ustalenia, czy efekt usługi będzie wykorzystany w Polsce. W sytuacji gdy efekt usługi nie będzie wykorzystany w Polsce, to nie wystąpią przesłanki pozwalające na ulokowanie źródła przychodów w Polsce. W konsekwencji przy wypłacie należności za takie usługi nie wystąpi obowiązek poboru podatku u źródła.

Praktyczne rady

Wprawdzie orzeczenia sądów kształtują pewną linię wykładni obowiązującego prawa, należy jednak pamiętać, że nie są one źródłem powszechnie obowiązującego prawa i mają moc wiążącą tylko w indywidualnych sprawach podatników, w których zostały wydane.

Mając na względzie stanowisko organów podatkowych, wariantem bezpiecznym dla płatnika jest pozyskanie certyfikatu rezydencji i odwołanie się do umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Pozwoli to ominąć kwestię sporną - czy w danym przypadku wystąpił dochód osiągnięty na terytorium Polski. Takie rozwiązanie jest możliwe, wówczas kiedy usługa jest świadczona przez przedsiębiorcę z kraju, z którym Polska ma podpisaną umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Natomiast jeśli zagraniczny kontrahent jest rezydentem podatkowym w państwie, z którym Polska nie ma obowiązującej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, wtedy polski podmiot może przyjąć jedno z trzech rozwiązań:

1) pobrać podatek u źródła - rozwiązanie bezpieczne dla płatnika,

2) nie pobrać podatku - rozwiązanie ryzykowne, bo płatnik naraża się na spór z organem podatkowym,

3) uzyskać interpretację indywidualną i zachować się zgodnie z nią - w razie otrzymania interpretacji niezgodnej z oczekiwaniami, płatnik może złożyć skargę do sądu administracyjnego.