Przegląd Podatku Dochodowego nr 10 (418) z dnia 20.05.2016

Leasing finansowy samochodu osobowego o wartości przekraczającej 20.000 euro - rozliczenie ubezpieczenia i amortyzacji

Podatnik prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, na potrzeby której zawarł umowę leasingu finansowego samochodu osobowego. Wartość samochodu przekracza 20.000 euro. Jak ująć w podatkowej księdze koszty z tytułu ubezpieczenia tego samochodu oraz w jaki sposób go amortyzować dla celów podatku dochodowego?

Warunki uznania leasingu za leasing finansowy

Definicję umowy leasingu zawiera art. 23a pkt 1 updof. Wynika z niej, że przez umowę leasingu należy rozumieć umowę nazwaną w kodeksie cywilnym, a także każdą inną umowę, na mocy której jedna ze stron (finansujący), oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie (korzystającemu), podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów.

W zależności od warunków jakie dana umowa spełnia, traktowana jest dla celów podatkowych jako leasing operacyjny lub finansowy. Z leasingiem finansowym mamy do czynienia, gdy zawarta umowa spełnia łącznie warunki określone w art. 23f ust. 1 updof.

W świetle tego przepisu konieczne jest, aby:

1) umowa była zawarta na czas oznaczony,

2) suma ustalonych w umowie opłat, pomniejszona o należny VAT, odpowiadała co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej będących uprzednio przedmiotem takiej umowy odpowiadała co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia następnej umowy leasingu,

3) z umowy wynikało, że w podstawowym okresie trwania umowy odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający (o ile jest to osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą).

Jeżeli zatem umowa leasingu, którą zawarł podatnik, zyskując prawo używania samochodu osobowego na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, spełnia wspomniane wcześniej warunki, dla celów podatkowych należy uznać, że jest to leasing finansowy. Okoliczność ta wpływa na sposób, w jaki podatnik powinien ujmować koszty związane z leasingiem w rachunku podatkowym po stronie kosztów uzyskania przychodów.

Amortyzacja przedmiotu leasingu finansowego

W leasingu finansowym raty leasingowe obciążające korzystającego składają się z części kapitałowej oraz części odsetkowej. Korzystający może jednak zaliczać bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów jedynie odsetkową część tych rat.

Część kapitałowa rat stanowi spłatę wartości początkowej przedmiotu leasingu, a w rezultacie nie może być kwalifikowana jako koszt podatkowy. Skoro bowiem korzystającemu przysługuje prawo amortyzowania niestanowiących jego własności lub współwłasności składników majątku wymienionych w art. 22a ust. 1 updof, a wykorzystywanych w działalności na podstawie leasingu finansowego, to kosztami uzyskania przychodów będą u niego odpisy amortyzacyjne dokonywane od wartości początkowej tych składników majątku.

Przepisy nie określają szczególnego sposobu ustalania wartości początkowej środków trwałych będących przedmiotem leasingu finansowego. Mając jednak na uwadze charakter umowy leasingu finansowego, za podstawę dokonywania odpisów amortyzacyjnych przyjmuje się cenę nabycia w rozumieniu art. 22g ust. 3 updof. Więcej na ten temat można przeczytać w Przeglądzie Podatku Dochodowego nr 3 z 2016 r., w artykule pt. "Ustalanie wartości początkowej środka trwałego używanego na podstawie umowy leasingu finansowego".

W sytuacji opisanej w pytaniu, a więc gdy przedmiotem leasingu finansowego jest samochód osobowy o wartości początkowej przekraczającej 20.000 euro, przy kwalifikowaniu odpisów amortyzacyjnych do kosztów podatkowych należy mieć na uwadze art. 23 ust. 1 pkt 4 updof. Z jego uregulowań wynika, że nie stanowią kosztów uzyskania przychodów odpisy z tytułu zużycia samochodu osobowego (czyli odpisy amortyzacyjne) w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20.000 euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez NBP z dnia przekazania samochodu do używania.

Kursy średnie walut obcych ogłaszane przez NBP dostępne są w serwisie www.wskazniki.gofin.pl

Przepis ten należy rozumieć tak, że skorzystanie z prawa do zaliczenia wydatków na amortyzację samochodu osobowego do kosztów uzyskania przychodów uzależnione jest od ustalenia, jaka część każdego z odpisów amortyzacyjnych dotyczy wartości samochodu nieprzekraczającej równowartości 20.000 euro. Pozostałej części odpisu nie można traktować jako wydatku stanowiącego koszt uzyskania przychodu. Innymi słowy, do kosztów uzyskania przychodów zalicza się każdorazowo tylko tę część odpisu amortyzacyjnego, która dotyczy wartości samochodu do wysokości 20.000 euro.

Nie jest zatem możliwe przyjęcie rozwiązania polegającego na zaliczaniu całości odpisów amortyzacyjnych do kosztów uzyskania przychodów do momentu, gdy łączna suma tych odpisów zrówna się z kwotą 20.000 euro, a następnie kontynuowanie amortyzacji z pełnym wyłączeniem odpisów z kosztów uzyskania przychodów. Tak wynika z wyroku NSA z 27 czerwca 2013 r., sygn. akt II FSK 2241/11.

Podatkowe rozliczenie kosztów ubezpieczenia

Korzystający, który w podstawowym okresie umowy leasingu finansowego jest zobowiązany opłacać składki na ubezpieczenie przedmiotu leasingu, może ponoszone z tego tytułu wydatki zaliczać do kosztów uzyskania przychodów. Jednak w przypadku gdy przedmiotem umowy jest samochód osobowy o znacznej wartości, wysokość składek na jego ubezpieczenie zaliczanych do kosztów podatkowych może podlegać ograniczeniu. Jak bowiem stanowi art. 23 ust. 1 pkt 47 updof, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów składek na ubezpieczenie samochodu osobowego w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej pozostaje równowartość 20.000 euro w wartości samochodu przyjętej dla celów ubezpieczenia. Do przeliczenia tej kwoty na złote stosuje się kurs sprzedaży walut obcych, ogłaszany przez NBP z dnia zawarcia umowy ubezpieczenia.

Należy przy tym nadmienić, że zgodnie z ugruntowaną wykładnią powołanego przepisu przyjmuje się, iż jego regulacje:

• dotyczą wszystkich ubezpieczeń, w przypadku których wysokość składki zależy od wartości samochodu (np. składek ubezpieczenia AC),
   
• nie mają zastosowania do składek na ubezpieczenia OC i NNW, bowiem w ich przypadku wartość samochodu nie jest istotna.

W sytuacji podatnika opisanej w pytaniu oznacza to, że w razie opłacania składki na ubezpieczenie AC leasingowanego samochodu osobowego, przy ustalaniu w jakiej części stanowi ona koszt podatkowy, konieczne będzie uwzględnienie wspomnianego ograniczenia. Natomiast ewentualne składki na ubezpieczenia OC i NNW tego samochodu będą w całości podlegały ujęciu do kosztów podatkowych prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej.

Ujęcie kosztów amortyzacji i ubezpieczenia w podatkowej księdze

W podatkowej księdze przychodów i rozchodów zapisów dotyczących kosztów z tytułu odpisów amortyzacyjnych oraz składek na ubezpieczenia leasingowanego samochodu osobowego, podatnik będzie dokonywał w kolumnie 13 "pozostałe wydatki". Jak wynika z opisu zawartego w ust. 13 objaśnień do podatkowej księgi, zamieszczonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1037 ze zm.), kolumna 13 przeznaczona jest do wpisywania pozostałych kosztów (poza wymienionymi w kolumnach 10-12), z wyjątkiem kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów na podstawie art. 23 updof.

Podstawą zapisów w podatkowej księdze są dowody księgowe wymienione w § 12 rozporządzenia, za które w analizowanej sytuacji można uznać:

• polisę ubezpieczeniową - w przypadku składek na ubezpieczenie leasingowanego samochodu osobowego,
   
• ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych albo sporządzony na podstawie tej ewidencji dowód księgowy spełniający warunki określone w § 12 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia - w przypadku odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej leasingowanego samochodu osobowego.