Pracownicza integracja - z przychodem czy bez?

Temat opodatkowania pracowniczej integracji zawsze powraca pod koniec roku. Oprócz spotkań z okazji jubileuszu firmy czy letnich festynów i pikników pracowniczych, imprezy integracyjne związane z podsumowaniem kolejnego roku należą do najczęściej organizowanych przez zakłady pracy imprez pracowniczych.

Niestety, pomimo starań podejmowanych w bieżącym roku przez różne instytucje, w tym RPO, Prokuratora Generalnego, NSA oraz PKPP Lewiatan, nie udało się jak do tej pory rozstrzygnąć trwającego od lat sporu, czy i na jakich zasadach należy opodatkować uczestnictwo pracownika w takiej imprezie. Gdzie zatem tkwi problem?

Przychód według pracodawców

Pracodawcy organizację imprezy integracyjnej w większości przypadków powierzają podmiotom zewnętrznym. Opłata za jej zorganizowanie jest zazwyczaj kalkulowana ryczałtowo. Zdaniem pracodawców taka kalkulacja uniemożliwia określenie faktycznej wartości świadczenia przypadającego na danego pracownika. W ich opinii nie można bowiem ustalić, ile kto zjadł czy wypił, oraz z ilu atrakcji w trakcie takiego spotkania skorzystał. Tymczasem, jak argumentują w sporach z fiskusem pracodawcy, u pracowników przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń związanych z uczestnictwem w imprezie integracyjnej powstaje wyłącznie wówczas, gdy istnieje możliwość zindywidualizowania świadczenia i jego wartości pieniężnej oraz przyporządkowania go do konkretnej osoby oraz można ustalić według kryteriów obiektywnych, że określony podatnik rzeczywiście otrzymał przysporzenie majątkowe w postaci nieodpłatnego świadczenia. W konsekwencji uważają oni, że dzielenie poniesionych kosztów przez liczbę uczestników i przyjęcie takiej kwoty za przychód pracownika nie znajduje uzasadnienia, ponieważ zgodnie z doktryną prawa podatkowego przychód powstaje tylko w wartości rzeczywistej i nie można opodatkować "przychodu statystycznego" w wartości uśrednionej.

Fiskus zwolennikiem arytmetyki

Z kolei organy podatkowe w wydawanych interpretacjach forsują pogląd, zgodnie z którym o powstaniu po stronie pracownika przychodu z integracji przesądza fakt jego uczestnictwa w takiej imprezie. Na szczęście nie twierdzą, jak zdarzało się to jeszcze parę lat temu, że już samo otrzymanie przez te osoby informacji o możliwości uczestnictwa w spotkaniu poprzez wysłanie e-maila czy też wywieszenie informacji o spotkaniu na tablicy ogłoszeń albo wręczenie pracownikom zaproszeń, generuje przychód podatkowy.

Fiskus kwestionuje jednak zasadność twierdzenia o braku możliwości przypisania przychodu dla poszczególnych pracowników z powodu zryczałtowanej opłaty. W opinii fiskusa trudno bowiem uznać, że pracodawca organizujący imprezę integracyjną nie kalkuluje kosztu jednostkowego.

Co równie ważne, organy wskazują jednocześnie, że dla ustalenia wartości nieodpłatnego świadczenia przypadającej na pojedynczego pracownika nieistotne jest, ile on skonsumuje, czy i z jakich atrakcji skorzysta. Koszty zakupu poszczególnych postawionych do dyspozycji świadczeń ponoszone będą bowiem niezależnie od tego, czy uprawnione osoby skorzystają z nich w pełnym zakresie, czy też nie. Istotnym dla celów podatkowych jest według fiskusa jedynie to, że osoby te wzięły udział w spotkaniu integracyjnym, gdyż to właśnie uczestnictwo posiada konkretny wymiar finansowy.

Ewentualne trudności z indywidualizacją świadczeń, na jakie zwracają uwagę pracodawcy, w opinii fiskusa mają charakter drugorzędny i nie mogą warunkować określenia kwoty świadczenia przypadającej na danego pracownika. W efekcie uważa on, że ustalenie przychodu u poszczególnych uczestników imprezy - nawet tej skalkulowanej ryczałtowo - jest proste i powinno nastąpić poprzez podzielenie wartości zryczałtowanej opłaty przez liczbę pracowników (wszystkich - w sytuacji, gdy impreza jest organizowana dla wszystkich, lub zdeklarowanych - gdy zbierano deklaracje uczestnictwa i sporządzano listy osób chętnych), a następnie przypisanie tak ustalonej wartości świadczenia poszczególnym uczestnikom imprezy.

Taki pogląd zaprezentowany został m.in. w interpretacjach indywidualnych Dyrektorów Izb Skarbowych: w Poznaniu z dnia 24.07.2013 r., nr ILPB2/415-405/13-2/WM, w Katowicach z dnia 26.07.2013 r., nr IBPBI/ 2/415-10/13/AK, w Warszawie z dnia 14.08.2013 r., nr IPPB2/415-421/13-2/MK1, w Bydgoszczy z dnia 14.08.2013 r., nr ITPB3/415-513/13/BK oraz w Łodzi z dnia 3.10.2013 r., nr IPTPB1/13-4/AG.

Sądy z różnymi rozstrzygnięciami

W odniesieniu do udziału pracowników w imprezach integracyjnych, sądy administracyjne jak do tej pory rozstrzygały różnie. Rzeczywiście, w zdecydowanej większości twierdzą, że uczestnictwo w nich może po stronie pracownika generować przychód jedynie wówczas, gdy w konkretnym, mierzalnym zakresie daje się go przypisać określonemu pracownikowi. W ich opinii nie można ustalać przedmiotowego przychodu w drodze arytmetycznego działania polegającego na podzieleniu kosztów imprezy integracyjnej przez liczbę pracowników biorących w niej udział, gdyż takiej metody nie dopuszczają przepisy ustawy o pdof. Takie stanowisko zaprezentował m.in. NSA w wyroku z dnia 24.01.2013 r., sygn. akt II FSK 1064/11, oraz z dnia 25.04.2013 r. Ta linia orzecznicza wymusza zmianę stanowiska fiskusa w omawianej kwestii (por. interpretacje indywidualne Dyrektora Izby Skarbowej: w Poznaniu z dnia 3.10.2013 r., nr ILPB1/415-917/10/13-S/TW, oraz w Katowicach z dnia 21.08.2013 r., nr IBPBII/1/415-561/13/HK). Nie można jednak nie zauważać, że sądy wydają również orzeczenia zgodne ze stanowiskiem prezentowanym przez fiskusa (por. wyroki NSA z dnia 17.01.2012 r., sygn. akt II FSK 2740/11, oraz z dnia 12.03.2013 r., sygn. akt II FSK 1428/11).

I co dalej?

Dla pracodawców omawiana kwestia okazała się na tyle istotna, że na początku tego roku PKPP Lewiatan złożył wniosek do TK o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustawy o pdof w zakresie opodatkowania świadczeń pracowniczych, których wartości nie da się obliczyć zgodnie z metodologią wskazaną w tej ustawie. Ponadto sprawą opodatkowania integracji zainteresowali się w swoich wystąpieniach RPO oraz Prokurator Generalny, wnioskując do NSA o podjęcie uchwały w tej kwestii. Chcieli, by NSA orzekł czy sfinansowanie przez pracodawcę kosztów udziału pracowników w imprezie integracyjnej powoduje po stronie pracowników, którym umożliwiono udział w tej imprezie, przychód z tytułu uzyskania nieodpłatnych świadczeń. Ponadto wnosili o rozstrzygnięcie w zakresie możliwości ustalenia przychodu z nieodpłatnego świadczenia uzyskanego z tytułu takiej imprezy w sytuacji, gdy wartości świadczeń sfinansowanych przez pracodawcę i udostępnionych podczas tej imprezy nie można przyporządkować do konkretnego pracownika.

NSA miał podjąć uchwałę w dniu 21.10.2013 r. - zawiesił jednak jej wydanie do czasu udzielenia przez TK odpowiedzi na skierowane do niego przez NSA pytanie o zgodność z Konstytucją przepisów dotyczących opodatkowania tzw. nieodpłatnych świadczeń. Jak długo przyjdzie nam czekać na ostateczne rozstrzygnięcie - tego na razie nie wiadomo.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)