Kiedy koszty z tytułu wykupienia ubezpieczenia OC są kosztem uzyskania przychodów?

Polisa OC przedsiębiorcy

Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 22 ust. 1 updof oraz art. 15 ust. 1 updop, do kosztów uzyskania przychodów zalicza się koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych odpowiednio w art. 23 updof oraz art. 16 ust. 1 updop.

Przy czym zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny oraz judykatury, fakt że dany koszt nie podlega wykluczeniu z kosztów uzyskania przychodów na mocy przepisów ustaw o podatku dochodowym, nie oznacza automatycznie, że może on być uwzględniony w rachunku podatkowym po stronie kosztów. Jest to możliwe dopiero wówczas, gdy ocena kosztu wskazuje, że jego poniesienie było racjonalne oraz gospodarczo uzasadnione. Nie ma przy tym znaczenia, czy poniesiony koszt przyczynił się do uzyskania przychodów.

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem nieumyślnego wyrządzenia szkody. Konieczność zaspokojenia roszczeń wynikających z tego tytułu może natomiast zagrozić stabilności finansowej firmy. Z tego względu warunki do uznania za koszty uzyskania przychodów spełniają ponoszone przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą jednoosobowo lub przez jednostkę organizacyjną prowadzącą taką działalność (np. osobę prawną lub spółkę niebędącą osobą prawną) wydatki na wykup ubezpieczenia OC. Dotyczy to zarówno przypadków, gdy odrębne przepisy zastrzegają wymóg posiadania takiego ubezpieczenia przy prowadzeniu danego rodzaju działalności gospodarczej (np. lekarze prowadzący indywidualną praktykę, biura rachunkowe, doradcy podatkowi), jak również sytuacji, gdy ubezpieczenie OC jest wykupywane dobrowolnie.

Zwróć uwagę!

Koszty polisy OC dotyczącej działalności podmiotu ubezpieczonego i służącej ochronie jego majątku, jako wydatki ponoszone w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, są kosztami uzyskania przychodów, niezależnie od tego czy posiadanie polisy jest obowiązkowe, czy ma charakter dobrowolny.

Prezentowane stanowisko ma potwierdzenie w wyjaśnieniach organów podatkowych. Przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 15 stycznia 2016 r., nr IPTPB1/4511-698/15-4/SK zgodził się ze stanowiskiem podatniczki prowadzącej działalność gospodarczą w postaci prywatnej indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej, że poniesione przez nią wydatki na wykupienie dobrowolnego ubezpieczenia OC lekarza za szkody powstałe przy wykonywaniu czynności zawodowych podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów. Z wyjaśnień podatniczki wynikało bowiem, że posiadane przez nią obowiązkowe ubezpieczenie OC nie dawało pełnej ochrony przed skutkami ewentualnych roszczeń pacjentów. W interpretacji tej czytamy, że: "Analizując racjonalność i celowość poniesionych wydatków na zakup dobrowolnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lekarza za szkody powstałe przy wykonywaniu czynności zawodowych, należy zgodzić się z Wnioskodawczynią, że celem poniesienia powyższych wydatków było przede wszystkim zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów z działalności przed skutkami ewentualnych roszczeń pacjentów.

(...) stwierdzić zatem należy, że wydatki poniesione na zakup dobrowolnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lekarza za szkody powstałe przy wykonywaniu czynności zawodowych, służące zachowaniu i zabezpieczeniu źródła przychodów z działalności przed skutkami ewentualnych roszczeń pacjentów, mogą stanowić koszty uzyskania przychodów (...)". Z kolei Minister Finansów w interpretacji indywidualnej z 25 października 2013 r., nr DD10/033/223/MZB/13/PK-277/RD-111350/13 uznał, że: "W odniesieniu (...) do składek opłacanych przez Spółkę z tytułu jej ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej Spółki, należy stwierdzić, iż mogą one podlegać zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 updop. Koszty z tego tytułu dotyczą bowiem działalności samej Spółki (ubezpieczającym i ubezpieczonym jest Spółka). Koszty składki z takiego tytułu mogą być potraktowane, jako koszty działalności - funkcjonowania podatnika. A zatem koszty składki z tytułu ubezpieczenia Spółki w zakresie odpowiedzialności cywilnej Spółki mogą podlegać zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 updop, jako koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów".

Ubezpieczenie OC dla pracowników

Rozważając wykupienie polisy OC dla pracowników, należy mieć na uwadze art. 23 ust. 1 pkt 57 updof i art. 16 ust. 1 pkt 59 updop. Z zawartych w nich uregulowań wynika, że co do zasady składki opłacone przez pracodawcę z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na rzecz pracowników są wykluczone z kosztów uzyskania przychodów.

W drodze wyjątku, pracodawca może zaliczać do kosztów podatkowych składki z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na rzecz pracowników, gdy zachodzą łącznie następujące warunki:

umowy ubezpieczenia dotyczą ryzyka grup 1, 3 i 5 działu I oraz grup 1 i 2 działu II wymienionych w załączniku do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej,
uprawnionym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca,
umowa ubezpieczenia w okresie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ją zawarto lub odnowiono, wyklucza:

a) wypłatę kwoty stanowiącej wartość odstąpienia od umowy,

b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,

c) wypłatę z tytułu dożycia wieku oznaczonego w umowie.

Wskazane rozwiązania odnoszą się zasadniczo do grup ryzyka dotyczących ubezpieczeń na życie i ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych. Natomiast poza zakresem omawianych przepisów pozostają składki na ubezpieczenia OC. Należy stąd wnosić, że pracodawca opłacający składki z tytułu umów ubezpieczenia OC zawartych na rzecz pracowników, nie może ujmować takich wydatków do kosztów uzyskania przychodów (por. interpretacje indywidualne Ministra Finansów z 28 października 2013 r., nr DD10/033/222/MZB/13/PK-277 oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 20 stycznia 2012 r., nr IPTPB1/415-264/11-2/KSU).

Polisa OC dla członków organów zarządczych, stanowiących, nadzorczych

W odniesieniu do składek z tytułu umów ubezpieczenia zawieranych przez jednostki organizacyjne (np. spółki kapitałowe) na rzecz osób wchodzących w skład organów tych jednostek, omówione wcześniej regulacje art. 23 ust. 1 pkt 57 updof i art. 16 ust. 1 pkt 59 updop nie mają zastosowania. Pomimo tego stanowisko organów podatkowych i sądów administracyjnych w sprawie dopuszczalności zaliczania przez jednostki organizacyjne do kosztów uzyskania przychodów składek od umów ubezpieczenia OC zawartych na rzecz tych osób nie są korzystne. W odniesieniu do takich przypadków podnoszony jest argument, że wydatki na opłacenie składek ubezpieczenia OC nie spełniają ogólnych przesłanek dotyczących zaliczania wydatków do kosztów podatkowych. Jako przykład można wskazać przywołaną wcześniej interpretację indywidualną Ministra Finansów z 25 października 2013 r., w której czytamy, że: "W odniesieniu (...) do składek dotyczących pozostałych osób (wchodzących w skład organów spółki, które nie są pracownikami spółki), należy stwierdzić, iż opłacane składki dotyczą (...) nie samej spółki (jej działalności), ale innych podmiotów (osób fizycznych). To w interesie osób fizycznych jest ewentualne zabezpieczenie się przed odpowiedzialnością cywilną. W przypadku umów dotyczących ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej takich osób, mamy więc do czynienia z zamiarem uchronienia osób fizycznych przed kosztami, jakie mogą wyniknąć w związku z ich działalnością. Na podstawie art. 15 ust. 1 updop nie można uznać kosztów ponoszonych za inne podmioty i generalnie odnoszące się do ich działalności za koszty uzyskania przychodów Spółki".