Nowe zwolnienia, nowe przychody opodatkowane i inne zmiany w PIT

W Dz. U. z 3 października 2014 r., pod poz. 1328, opublikowano ustawę z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw.

Ustawa ta wprowadza liczne zmiany, które w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych dotyczą m.in.:

• katalogu zwolnień przedmiotowych,
   
• odpłatnego zbycia składników majątku wykorzystywanych na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, niewprowadzonych do ewidencji środków trwałych,
   
• uregulowania przez przedsiębiorcę zobowiązania w formie świadczenia niepieniężnego,
   
• odsetek od lokat tworzonych na rachunku bankowym firmy,
   
• podmiotów powiązanych i sporządzania dokumentacji podatkowej,
   
• świadczeń otrzymywanych przez klientów banku w związku z prowadzeniem rachunku bankowego (tzw. cashback),
   
• oświadczenia składanego w przypadku wyboru opodatkowania przychodów z najmu przez jednego z małżonków,
   
• okresu ważności certyfikatu rezydencji,
   
• przychodu otrzymanego przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną, z tytułu wystąpienia z takiej spółki bądź jej likwidacji,
   
• niepodzielonych zysków w spółce przekształcanej w spółkę niebędącą osobą prawną,
   
• wymiany udziałów w spółkach będących osobami prawnymi,
   
• wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej w postaci komercjalizowanej własności intelektualnej,
   
• zagranicznych spółek kontrolowanych.

Z uwagi na obszerność nowelizacji poniżej omawiamy tylko niektóre z nowych uregulowań.

Trzeba zauważyć, że wprawdzie zdecydowana większość tych zmian wchodzi w życie od 1 stycznia 2015 r., to jednak niektóre z nich zaczęły obowiązywać już w 2014 r.

Z mocą od 1 stycznia 2014 r. zakres zwolnień od podatku dochodowego został rozszerzony o:

1) otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy lub innych porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy; zwolnienie to wynika ze znowelizowanego art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PDOF (uwaga - bez zmian pozostają wyjątki przewidziane w tym przepisie, zatem z podatku nie są zwolnione np. odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę);

2) kwoty przyznane przez sąd z tytułu stwierdzenia przewlekłości postępowania, o których mowa w art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. nr 179, poz. 1843 ze zm.); tak stanowi nowy przepis art. 21 ust. 1 pkt 3e ustawy o PDOF;

3) otrzymane przez żołnierzy zawodowych świadczenia mieszkaniowe, o których mowa w art. 21 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2010 r. nr 206, poz. 1367 ze zm.); zwolnienie to wynika ze znowelizowanego art. 21 ust. 1 pkt 49 ustawy o PDOF (uwaga: w latach 2012-2013 świadczenia te nie podlegały opodatkowaniu na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych... - Dz. U. poz. 399);

4) wynagrodzenie otrzymane za ustanowienie służebności przesyłu w rozumieniu przepisów prawa cywilnego; tak stanowi nowy art. 21 ust. 1 pkt 120a ustawy o PDOF. Uwaga: kwestia opodatkowania tego świadczenia w ostatnich latach budziła liczne spory z organami podatkowymi. Uwzględniając jednak orzecznictwo sądów administracyjnych, Minister Finansów w interpretacji ogólnej z 21 maja 2014 r., nr DD3/033/126/CRS/14/RD-46264/14 uznał, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 120 lit. a) ustawy o PDOF, wolne od podatku jest wynagrodzenie (odszkodowanie) wypłacone na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu ustanowienia służebności gruntowej w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej.

Powyższe zwolnienia mają zastosowanie w stosunku do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2014 r. na podstawie art. 14 ww. ustawy nowelizującej.

Inne ważne zmiany w katalogu zwolnień przedmiotowych:

1) dodatek energetyczny, otrzymany przez odbiorcę wrażliwego energii elektrycznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059 ze zm.), od 1 stycznia 2015 r. będzie korzystał ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie nowego przepisu art. 21 ust. 1 pkt 97a ustawy o PDOF;

2) w wyniku uzupełnienia treści art. 21 ust. 1 pkt 68 ustawy o PDOF, który zwalnia od podatku dochodowego m.in. wartość nagród związanych ze sprzedażą premiową - jeżeli jednorazowa wartość tych nagród nie przekracza kwoty 760 zł - nie ulega wątpliwości, iż od 1 stycznia 2015 r. przepis ten dotyczy sprzedaży premiowej zarówno towarów, jak i usług (a nie jak dotychczas tylko sprzedaży premiowej rzeczy rozumianych jako przedmioty materialne);

3) na skutek zmian wprowadzonych w art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PDOF, opodatkowano świadczenia z ubezpieczeń na dożycie, w których świadczenie zakładu ubezpieczeń jest ustalane w zależności od wartości określonego indeksu lub wartości innego świadczenia bazowego, analogicznie jak ma to miejsce w przypadku ubezpieczeń z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym; zmiana ta ma zapewnić równe traktowanie świadczeń o charakterze inwestycyjnym z ubezpieczeń na życie i z ubezpieczeń na dożycie (uwaga: zmiana ta weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, natomiast kwestia zachowania tzw. praw nabytych została uregulowana w art. 10 ww. ustawy nowelizującej).

Przychód z odpłatnego zbycia składników majątku wykorzystywanych na potrzeby działalności gospodarczej, niewprowadzonych do ewidencji środków trwałych

Od 1 stycznia 2015 r. odpłatne zbycie wykorzystywanego w działalności gospodarczej składnika majątku, który nie został wprowadzony do firmowej ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych prawnych, będzie skutkować powstaniem przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Dotyczy to odpłatnego zbycia zarówno tych składników majątku, które nie zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych prawnych ze względu na przewidywany okres ich użytkowania (równy lub krótszy niż rok), jak i tych, które - co do zasady - powinny zostać ujęte w takiej ewidencji.

Wynika to z treści znowelizowanych przepisów art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PDOF oraz art. 12 ust. 1 pkt 5 lit. f) i ust. 10 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Trzeba zauważyć, że dotychczas problem kwalifikacji przychodów ze sprzedaży składników majątku wykorzystywanych w działalności gospodarczej, lecz niewprowadzonych do firmowej ewidencji środków trwałych, budził spory z organami podatkowymi, których zdaniem, w takiej sytuacji powstaje przychód z działalności gospodarczej.

Jednak z takim poglądem z reguły nie zgadzały się sądy administracyjne, czego dobitnym przykładem jest uchwała NSA z 17 lutego 2014 r. (sygn. akt II FPS 8/13).

W uchwale tej NSA stwierdził, że w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 2004 r. nie stanowi przychodu z działalności gospodarczej w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy o PDOF, odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą, które nie były ujęte w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a które nie stanowią składników majątku wskazanych w art. 14 ust. 2c tej ustawy (tj. nieruchomości o charakterze mieszkalnym).

W uzasadnieniu powyższej uchwały NSA wskazał m.in. na systematykę źródeł przychodów z art. 10 ust. 1 ustawy o PDOF, w którym odrębnie wymieniono:

• w pkt 3 pozarolniczą działalność gospodarczą oraz
   
• w pkt 8 odpłatne zbycie: nieruchomości (lit. a), określonych ograniczonych praw rzeczowych (lit. b), prawa wieczystego użytkowania (lit. c) i innych rzeczy (lit. d) - jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a)-c) przed upływem pięciu lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie), a innych rzeczy - przed upływem pół roku (licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie).

W świetle powyższego należy uznać, że jeżeli przed wejściem w życie znowelizowanych przepisów (tj. przed 1 stycznia 2015 r.) przedsiębiorca sprzeda wykorzystywaną w działalności gospodarczej, lecz nieujętą w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych prawnych:

• nieruchomość użytkową i sprzedaż ta nastąpi po upływie pięciu lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nieruchomość została nabyta lub wybudowana), to w takim przypadku nie uzyska przychodu podatkowego (art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o PDOF),
   
• rzecz ruchomą i sprzedaż ta nastąpi po upływie pół roku (licząc od końca miesiąca, w którym została ona nabyta), to stosownie do postanowień art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o PDOF, nie uzyska przychodu podatkowego.

Natomiast od 1 stycznia 2015 r. sprzedaż takiej nieruchomości bądź rzeczy spowoduje powstanie przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Uregulowanie przez przedsiębiorcę zobowiązania w formie świadczenia niepieniężnego

Od 1 stycznia 2015 r. do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej trzeba będzie zaliczyć wysokość zobowiązania (np. z tytułu zaciągniętej pożyczki lub kredytu), które przedsiębiorca uregulował w formie świadczenia niepieniężnego.

Jeżeli jednak wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego będzie wyższa od uregulowanego w ten sposób zobowiązania, to w takim przypadku kwotę przychodu podatnik powinien określić w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego.

Wynika to z nowego przepisu art. 14 ust. 2e ustawy o PDOF, który stosuje się odpowiednio do zobowiązań uregulowanych w formie niepieniężnej przez spółkę niebędącą osobą prawną.

Przy ustalaniu omawianego przychodu będzie miał zastosowanie art. 19 ustawy o PDOF. Oznacza to, że jeżeli kwota przychodu, bez uzasadnionej przyczyny, będzie znacznie odbiegać od wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego, to przychód ten określi organ podatkowy (lub organ kontroli skarbowej) w wysokości wartości rynkowej.

Należy wnioskować, iż intencją ustawodawcy było w tym przypadku m.in. uregulowanie skutków podatkowych instytucji prawa cywilnego, jaką jest świadczenie w miejsce wypełnienia (datio in solutum). Instytucja ta polega na tym, że dłużnik zamiast świadczenia, które powinien spełnić zgodnie z treścią zobowiązania, ofiarowuje wierzycielowi w to miejsce inne świadczenie, a wierzyciel zgadza się przyjąć takie inne świadczenie.

W rezultacie dochodzi do wygaśnięcia zobowiązania z takim samym skutkiem, jak w przypadku zwykłego wykonania zobowiązania. Świadczenie w miejsce wypełnienia najczęściej polega na zastąpieniu świadczenia w pieniądzach świadczeniem w naturze lub odwrotnie.

W ostatnim czasie kwestia powstania przychodu na skutek uregulowania zobowiązania w formie niepieniężnej stanowiła przedmiot licznych sporów z organami podatkowymi.

Przy czym sądy administracyjne, rozpatrując sprawy dotyczące wypłaty dywidendy w formie rzeczowej, na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów o podatku dochodowym, generalnie podzielały stanowisko podatników, że w takiej sytuacji nie ma podstaw do określenia przychodu (m.in. wyroki NSA z 17 kwietnia 2013 r., sygn. akt II FSK 1638/11 oraz z 8 lutego 2012 r., sygn. akt II FSK 1384/10).

Wprowadzona zmiana będzie budzić wątpliwości interpretacyjne. Ustawodawca nie odniósł się bowiem do problemu rozpoznania kosztów uzyskania przychodów po stronie dłużnika, u którego powstanie omawiany przychód.

Odsetki od lokat tworzonych na rachunku bankowym firmy

Od 1 stycznia 2015 r. odsetki od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, tworzonych na rozliczeniowych rachunkach bankowych (lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych) prowadzonych w związku z wykonywaną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą - ustawodawca wprost zalicza do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (tak jak obecnie odsetki od środków na rachunkach bankowych utrzymywanych w związku z wykonywaną działalnością).

Wynika to z treści znowelizowanego art. 14 ust. 2 pkt 5 ustawy o PDOF.

Dotychczas kwestia ta budziła istotne wątpliwości interpretacyjne. Przy czym organy podatkowe z reguły prezentowały pogląd, iż odsetki od firmowych lokat bankowych należy kwalifikować do przychodów z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o PDOF, opodatkowanych 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Z takim stanowiskiem organów podatkowych zgadzały się sądy administracyjne.

Świadczenia otrzymywane przez klientów banku w związku z prowadzeniem rachunku bankowego (tzw. cashback)

Od 1 stycznia 2015 r. świadczenia otrzymane przez klientów banków (spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych lub instytucji finansowych) w związku z promocjami oferowanymi przez te podmioty (np. tzw. cashback) będą opodatkowane 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym.

Wynika to z nowego przepisu art. 30 ust. 1 pkt 4b ustawy o PDOF.

Obowiązek poboru zryczałtowanego podatku będzie ciążył na banku (spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub instytucji finansowej), jako płatniku (art. 41 ust. 7 pkt 2 ustawy o PDOF). Kwotę pobranego zryczałtowanego podatku dochodowego płatnik powinien przekazać do 20-go dnia następnego miesiąca na rachunek urzędu skarbowego właściwego według swojej siedziby.

Ponadto do końca stycznia następnego roku, bank (spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa lub instytucja finansowa), powinien przesłać do ww. urzędu skarbowego zbiorczą deklarację roczną PIT-8AR.

Wzór deklaracji PIT-8AR dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl w dziale Podatki dochodowe

Przychodu opodatkowanego w formie ryczałtu, klient banku (spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej lub instytucji finansowej) nie uwzględni w swoim zeznaniu podatkowym.

Natomiast obecnie omawiane świadczenia podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, przy czym banki są obowiązane do wystawiania PIT-8C, zaś podatnik do wykazania tych przychodów w zeznaniu rocznym.

Oświadczenie składane w przypadku wyboru opodatkowania przychodów z najmu przez jednego z małżonków

Małżonkowie, pomiędzy którymi istnieje wspólność majątkowa, uzyskujący przychody z tzw. prywatnego najmu wspólnego składnika majątku, nie będą już musieli co roku składać naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o wyborze opodatkowania całości przychodu przez jednego z nich.

Wynika to z nowego przepisu art. 8 ust. 6 ustawy o PDOF (odpowiednio art. 12 ust. 8a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).

Przypomnijmy, że obecnie takie oświadczenie małżonkowie powinni składać:

• najpóźniej do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został otrzymany pierwszy w roku podatkowym przychód z prywatnego najmu wspólnej własności (w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych) bądź
   
• do 20 stycznia danego roku podatkowego, a w przypadku rozpoczęcia najmu w trakcie roku - w terminie pierwszej wpłaty ryczałtu (przy opodatkowaniu w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych).

Dotychczas wybór opodatkowania całości przychodu z najmu przez jednego z małżonków, co do zasady, obowiązywał tylko przez dany rok podatkowy (z wyjątkiem sytuacji, gdy w wyniku rozwodu albo orzeczenia przez sąd separacji nastąpił podział majątku wspólnego małżonków i przedmiot umowy przypadł drugiemu z małżonków, na którym dotychczas nie ciążył obowiązek dokonywania wpłat na podatek). Jeżeli zaś nie zaistniały takie okoliczności, to w kolejnym roku małżonkowie znów musieli składać omawiane oświadczenie.

Od 1 stycznia 2015 r. wybór zasady opodatkowania całości dochodu (przychodu) z najmu przez jednego z małżonków (wyrażony w oświadczeniu) dotyczy również lat następnych, chyba że w określonym terminie małżonkowie zawiadomią w formie pisemnej naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z opodatkowania całości dochodu przez jednego nich.

Okres ważności certyfikatu rezydencji

Nowe przepisy art. 41 ust. 9a-9d ustawy o PDOF wprowadzają zasadę, iż w przypadku przedłożenia płatnikowi certyfikatu rezydencji bez wskazanego okresu ważności przyjmuje się, że certyfikat ten dokumentuje miejsce zamieszkania podatnika przez okres kolejnych dwunastu miesięcy od dnia jego wydania.

Jeżeli jednak w tym okresie miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych uległo zmianie, to ma on obowiązek niezwłocznego udokumentowania miejsca zamieszkania nowym certyfikatem rezydencji. Podatnik, który nie dopełni tego obowiązku, będzie ponosić odpowiedzialność za niepobranie podatku przez płatnika lub pobranie podatku w wysokości niższej od należnej.

Powyższe unormowania nie będą miały zastosowania, w przypadku gdy z dokumentów posiadanych przez płatnika (w szczególności z faktury lub umowy) będzie wynikać, że miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych uległo zmianie.

Omawiane przepisy wejdą w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia (czyli 4 stycznia 2015 r.). Wydany przed tym dniem certyfikat rezydencji, który nie zawiera okresu ważności, płatnik powinien uwzględniać przez okres kolejnych dwunastu miesięcy od dnia jego wydania (art. 11 ustawy nowelizującej).