Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 19 (846) z dnia 1.07.2014

Szykują się duże zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku dochodowym od osób prawnych

W Sejmie trwają prace nad kolejną nowelizacją ustaw o podatku dochodowym (druk sejmowy nr 2330). W projekcie mającym za główny cel uregulowanie opodatkowania dochodów kontrolowanych spółek zagranicznych (CFC) znalazły się propozycje zmian szeregu innych zagadnień. W zakresie PDOF dotyczą one m.in.:

• przychodów osiąganych zarówno przez przedsiębiorców, jak i osoby nieprowadzące działalności gospodarczej,
   
• zwolnień podatkowych,
   
• ważności certyfikatu rezydencji.

Obecnie projekt po przeprowadzonych po pierwszym czytaniu pracach w komisjach sejmowych (projekt ze sprawozdania komisyjnego - druk sejmowy nr 2456) trafił pod dalsze obrady Sejmu.

Wybrane zagadnienia objęte wskazaną nowelizacją omawiamy poniżej.

1. Nowe zwolnienia przedmiotowe

• Rozszerzone zwolnienie dla pracowniczego zadośćuczynienia

W omawianym projekcie resort finansów przewidział rozszerzenie zakresu zwolnienia przedmiotowego dotyczącego odszkodowań, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PDOF. Przypomnijmy, że w obecnie obowiązującym brzmieniu przepisem tym ustawodawca zwolnił od podatku dochodowego (z wyjątkami enumeratywnie w nim wymienionymi) otrzymane odszkodowania (zadośćuczynienia), jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Zmiana zaproponowana przez projektodawcę jest konsekwencją wydanego przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia (sygn. akt S 2/13) stwierdzającego istnienie luki prawnej w nowelizowanym przepisie. W odpowiedzi na zastrzeżenia TK, resort finansów przygotował propozycję uzupełnienia istniejącego zwolnienia o odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z innych normatywnych źródeł prawa, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy. Przywołany przepis wymienia jako te źródła m.in. postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Odszkodowania (zadośćuczynienia) przyznane na podstawie wskazanych uregulowań, zgodnie z projektem, miałyby korzystać ze zwolnienia od podatku, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikałyby wprost z tych uregulowań.

• Rekompensata za przewlekłość postępowań bez podatku

W analizowanym projekcie dodane zostało do art. 21 ust. 1 ustawy o PDOF w punkcie 3e kolejne zwolnienie, na mocy którego wolne od podatku dochodowego będą sumy pieniężne (od 2.000 zł do 20.000 zł) przyznane przez sąd w związku z naruszeniem prawa strony do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, otrzymane na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. nr 179, poz. 1843 ze zm.).

Ustawodawca wprowadzając omawianą instytucję nie nadał jej statusu odszkodowania (zadośćuczynienia). Z kolei z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że świadczenie przyznane na podstawie wskazanej ustawy ma charakter i cel zbliżony do zadośćuczynienia. Zaproponowane rozwiązanie, które zwalnia wprost z opodatkowania przedmiotowe świadczenia, uwzględnia jednolitą linię orzeczniczą.

• Osobne zwolnienie dla służebności przesyłu

W art. 21 ust. 1 pkt 120a resort finansów zaproponował osobne zwolnienie od podatku dla wynagrodzenia otrzymanego za ustanowienie służebności przesyłu, w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Kwestia opodatkowania tego typu świadczeń przez lata była przedmiotem sporów pomiędzy podatnikami a fiskusem. W wydanej 10 lipca 2013 r. interpretacji ogólnej, nr DD3/033/101/CRS/13/RWPD-48186/RD-70020/13 (Dz. Urz. Min. Fin. poz. 25) Minister Finansów, dokonując wówczas analizy art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o PDOF, wskazał, że przedmiotowe zwolnienie podatkowe nie odwołuje się do wynagrodzenia otrzymanego z tytułu ustanowienia służebności przesyłu. Obejmuje ono odszkodowania wypłacane posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu m.in. ustanowienia służebności gruntowej, a brak jest podstaw do uznania, że w ustawie podatkowej pojęcia służebności gruntowej i służebności przesyłu są tożsame. Stąd w jego opinii, wynagrodzenie otrzymane za ustanowienie służebności przesyłu nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o PDOF, a w konsekwencji podlega ono opodatkowaniu na ogólnych zasadach, przy zastosowaniu skali podatkowej, jako przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 tej ustawy.

W dniu 21 maja 2014 r. Minister Finansów postanowił zmienić wskazaną interpretację, wydając interpretację ogólną nr DD3/033/126/CRS/14/RD-46264/14. W interpretacji tej uznał, że odszkodowania (wynagrodzenia) za ustanowienie służebności przesyłu mogą jednak korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o PDOF. Wynika z niej, że wpływ na tę zmianę miało orzecznictwo sądowe.

Wydając nową interpretację ogólną fiskus nie zrezygnował jednocześnie z ustanowienia w omawianej nowelizacji nowej, odrębnej preferencji dla służebności przesyłu.

• Świadczenia dla mundurowych

Projekt przewiduje nowe zwolnienie również dla świadczeń mieszkaniowych otrzymywanych przez żołnierzy zawodowych, określone w art. 21 ust. 1 pkt 49 lit. b) ustawy o PDOF. Aktualnie w tym zakresie obowiązuje rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku od takich świadczeń, ale ma ono zastosowanie jedynie do tych uzyskanych w latach 2012-2013. Z uwagi na to, że jest ono aktem doraźnym, projektodawca zaproponował przeniesienie do ustawy zawartego w nim rozwiązania.

Wszystkie zaprezentowane zmiany w zakresie zwolnień podatkowych zgodnie z projektem miałyby zastosowanie do dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2014 r. i miałby wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia ustawy nowelizującej.

2. Modyfikacje w zakresie przychodów

• Przychody ze sprzedaży składników majątku wykorzystywanego w firmie

W tym zakresie projektodawca m.in. postanowił zmodyfikować przepisy dotyczące przyporządkowania przychodu z tytułu zbycia składnika majątku wykorzystywanego w działalności gospodarczej właśnie do tego źródła. Jak wskazuje uzasadnienie projektu, resort postanowił tak doprecyzować art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PDOF, aby wynikało z niego, że zbycie przedmiotowych składników stanowi przychód z działalności gospodarczej. Dotyczy to zarówno zbycia składników, które z uwagi na przewidywany okres ich użytkowania, krótszy niż rok, nie zostały zaliczone do składników majątku trwałego, jak i zbycia składników, których podatnik - pomimo takiego obowiązku - nie ujął w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

• Odsetki od firmowych lokat bankowych

W pierwszej wersji (druk 2330) rządowy projekt przewidywał w zakresie PDOF m.in. modyfikację źródła powstawania przychodów z odsetek od lokat tworzonych przy rachunkach bankowych utrzymywanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Obowiązujące obecnie w tym zakresie przepisy budzą bowiem wątpliwości interpretacyjne w zakresie podatkowej klasyfikacji takich odsetek. Dlatego nowelizując art. 14 ust. 2 pkt 5 ustawy o PDOF resort finansów przyjął, podobnie jak czynił to dotychczas w wydawanych interpretacjach indywidualnych, że odsetki od lokat terminowych, jak i innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, tworzonych na tych rachunkach, wyłączone zostaną z przychodów z działalności gospodarczej i stanowić będą przychody z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o PDOF i od których bank pobiera zryczałtowany podatek dochodowy według 19% stawki.

W pierwotnym projekcie skierowanym po pierwszym czytaniu do prac w komisjach, podkomisja ds. monitorowania systemu podatkowego wprowadziła wiele poprawek, które zweryfikowane zostały przez Komisję Finansów Publicznych (KFP). W projekcie załączonym do sprawozdania KFP (druk sejmowy 2456) znalazła się m.in. poprawka, zgodnie z którą odsetki od lokat tworzonych przy rachunku służącym do obsługi działalności gospodarczej będą jednak przychodami z działalności gospodarczej. Zmiana ta jest wynikiem uwzględnienia uwag, które podczas prac w KFP zgłosił przedstawiciel Związku Banków Polskich (ZBP). Zwrócił on uwagę na to, że rozwiązanie pierwotnie proponowane przez resort finansów spowodowałoby trudności w realizacji obowiązku poboru podatku przez płatnika. Chodzi tu konkretnie o przypadki działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółek niebędących osobami prawnymi. W opinii przedstawiciela ZBP, obowiązek ten byłby niemożliwy do zrealizowania również w przypadku spółki niebędącej osobą prawną, w której wspólnikami byłyby inne spółki niebędące osobami prawnymi.

Uwzględniając wskazane uwagi oraz prezentowane obecnie przez fiskusa stanowisko dopuszczające możliwość zaliczenia przychodów z praw majątkowych albo z innej działalności wykonywanej osobiście do przychodów z działalności gospodarczej, KFP, za zgodą przedstawiciela Ministerstwa Finansów, przyjęła za zasadne odstąpienie od rozwiązania zawartego w projekcie i uznanie, że odsetki od lokat na rachunkach utrzymywanych w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą będą stanowiły przychody z działalności gospodarczej tak, jak odsetki od środków utrzymywanych na tych rachunkach.

• Uregulowanie zobowiązania w formie niepieniężnej

W przedmiotowym projekcie do art. 14 ustawy o PDOF dodane zostały także nowe ustępy 2e i 2f precyzujące skutki uregulowania przez dłużnika zobowiązania w formie niepieniężnej. Projekt przewiduje, że przychodem podatnika regulującego w ten sposób swoje zobowiązania będzie wartość zobowiązania uregulowana w następstwie takiego świadczenia. Wartość tak określonego przychodu powinna jednak odpowiadać wartości rynkowej zrealizowanego świadczenia niepieniężnego.

Przedstawione powyżej zmiany w zakresie przychodów z działalności gospodarczej miałyby wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia ustawy nowelizującej.

• Cashback opodatkowany ryczałtem

Resort finansów postanowił jednoznacznie uregulować kwestię opodatkowania usług typu cashback świadczonych przez banki. Wprowadzając w omawianej nowelizacji do art. 30 ust. 1 ustawy o PDOF nowy punkt 4b zamierza uprościć zasady opodatkowania świadczeń otrzymywanych przez klientów banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych lub instytucji finansowych w rozumieniu odrębnych przepisów w związku z promocjami oferowanymi przez te podmioty. Uproszczenie to polega na zmianie obowiązującego obecnie w odniesieniu do tych świadczeń opodatkowania według skali podatkowej (skutkującego koniecznością dokonania przez podatnika samodzielnego rozliczenia z fiskusem z tego tytułu) na opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym pobieranym przez wskazane instytucje u źródła w wysokości 19% świadczenia.

Nowe uregulowania w tym zakresie miałyby wejść w życie z dniem 1 stycznia 2015 r.

3. Okres ważności bezterminowego certyfikatu rezydencji

Obie ustawy o podatku dochodowym w obecnym stanie prawnym nie zawierają uregulowań w zakresie określania daty ważności certyfikatu rezydencji, gdy on sam daty takiej nie zawiera. Certyfikat ten jest rodzajem zaświadczenia wydawanego przez administrację skarbową danego kraju, potwierdzającym miejsce odpowiednio zamieszkania lub siedziby podatnika dla celów podatkowych. Jego posiadanie jest niezbędne dla opodatkowania preferencyjną stawką lub zwolnienia z podatku u źródła wypłat określonych należności na rzecz zagranicznych kontrahentów.

W analizowanym rządowym projekcie nowelizacji przewidziano wprowadzenie zasady, zgodnie z którą w przypadku przedłożenia płatnikowi przez podatnika certyfikatu rezydencji bez wskazanego okresu ważności będzie się przyjmowało, że certyfikat ten dokumentuje miejsce zamieszkania lub siedziby podatnika przez okres kolejnych 12 miesięcy od dnia jego wydania. W efekcie przed upływem tego terminu, jeżeli stan faktyczny wskazany w certyfikacie nie ulegnie zmianie, podatnik nie będzie zobowiązany do dokonywania jego aktualizacji. Natomiast po tym terminie zobowiązany będzie przedłożyć płatnikowi nowy certyfikat rezydencji. Projekt przewiduje także wprowadzenie obowiązku aktualizacji przez podatnika przedłożonego certyfikatu w sytuacji, gdy utracił on swoją ważność w okresie 12 miesięcy od dnia jego wydania oraz wprowadzenie przepisów szczególnych dotyczących odpowiedzialności podatnika w przypadku, gdy nie dokona takiej aktualizacji.

Ponadto przedmiotowa nowelizacja wskazuje, że przepisy dotyczące ważności certyfikatu nie będą miały zastosowania w sytuacji, gdy z dokumentów posiadanych przez płatnika, w szczególności faktury lub umowy, wynikać będzie, że miejsce zamieszkania (siedziby) podatnika dla celów podatkowych uległo zmianie. W ustawie o PDOF zagadnienie to uregulowane zostanie w dodanych do art. 41 ustępach 9a-9d.

Nowe uregulowania dotyczące certyfikatów rezydencji miałyby wejść w życie z dniem 1 stycznia 2015 r.

4. Oświadczenia małżonków przy prywatnym najmie

Zasadniczo w sytuacji, gdy przedmiot najmu stanowi składnik wspólnego majątku małżonków, między którymi istnieje ustrój ustawowej wspólności majątkowej, zobowiązani są oni rozliczać przychody z tego tytułu po połowie. Ustawodawca przewidział jednak wyjątek od tej zasady, dopuszczając rozliczanie całości przychodów z tego tytułu przez jednego z małżonków. Aby było to możliwe, małżonkowie zobowiązani są złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego oświadczenia w tej kwestii.

W przypadku najmu opodatkowanego według skali podatkowej składa się je do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został otrzymany pierwszy w roku podatkowym przychód (art. 8 ust. 4 ustawy o PDOF). Z kolei gdy najem opodatkowany jest ryczałtem ewidencjonowanym, wówczas należy je złożyć do 20 stycznia roku podatkowego, a w przypadku rozpoczęcia osiągania przychodów w trakcie roku podatkowego - w terminie pierwszej wpłaty ryczałtu (art. 12 ust. 7 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym…). Obecnie omawiane oświadczenie małżonkowie mają obowiązek składać co roku.

Do omawianego projektu Komisja Finansów Publicznych (KFP) wprowadziła poprawki w tym zakresie do ustawy o PDOF (dodany do art. 8 ust. 6) oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym... (dodany do art. 12 ust. 8a). Przewidują one, że raz złożone przez małżonków oświadczenie o opodatkowaniu całości dochodu (przychodu) z najmu przez jednego z małżonków będzie ważne również w latach następnych aż do czasu rezygnacji przez małżonków z tej formy rozliczania dochodów (przychodów) z prywatnego najmu. Przepisy te miałyby wejść w życie z dniem 1 stycznia 2015 r.

5. Zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych

Najważniejsze zmiany, jakie przewiduje projektowana nowelizacja w ustawie o PDOP, to m.in.:

• wprowadzenie przepisów dotyczących zasad i warunków opodatkowania dochodów zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC),
   
• wprowadzenie zasad ustalania wartości początkowej środków trwałych w spółce europejskiej, spółdzielni europejskiej oraz zakładzie zagranicznym położonym na terytorium Polski,
   
• wyłączenie prawa do korzystania ze zwolnienia od podatku wypłat dywidend i innych dochodów (przychodów) z tytułu udziału w zyskach osób prawnych podlegających odliczeniu w spółce wypłacającej (tzw. pożyczka partycypacyjna),
   
• jednoznaczne wskazanie sposobu określenia wartości przychodów i kosztów świadczeń w naturze,
   
• odroczenie opodatkowania przychodu z tytułu wniesienia do spółki wkładu niepieniężnego w postaci własności intelektualnej (np. patentu, praw autorskich, know-how) na okres 5 lat od dnia objęcia w ten sposób udziałów (akcji),
   
• zmiana przepisów w zakresie niedostatecznej kapitalizacji,
   
• ujednolicenie stosowanych definicji pochodnych instrumentów finansowych w ustawach oraz momentu powstania przychodu z ich realizacji,
   
• ujednolicenie przepisów PIT i CIT dotyczących płatników zryczałtowanego podatku od dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych oraz wprowadzenie zasad stosowania certyfikatów rezydencji niezawierających okresu ważności,
   
• zmiana przepisów dotyczących "wymiany udziałów".

Planowana nowelizacja ma również na celu doprecyzowanie niektórych przepisów w zakresie np.:

• niepodzielonego zysku,
   
• cen transferowych i związanej z nimi dokumentacji podatkowej,
   
• określania dochodu wspólnika spółki osobowej powstającego w wyniku jego wystąpienia z takiej spółki oraz w wyniku likwidacji takiej spółki,
   
• sposobu ustalenia kosztów uzyskania przychodów w przypadku umorzenia udziałów (akcji) otrzymanych w wyniku wymiany udziałów (akcji).

Najważniejsze planowane zmiany będziemy opisywać w kolejnych numerach Biuletynu Informacyjnego.