Skutki utraty w trakcie roku prawa do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

Od niedawna prowadzę działalność gospodarczą, a podatek dochodowy opłacam w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Zamierzam świadczyć usługi na rzecz byłego pracodawcy. W związku z tym utracę prawo do ryczałtu. Czy w takiej sytuacji będę mógł pomniejszać osiągane przychody o poniesione koszty (np. diety z tytułu zagranicznych podróży służbowych)?

Poczynając od dnia, w którym nastąpi utrata prawa do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, przedsiębiorca ma obowiązek rozliczać podatek dochodowy według skali podatkowej. W takiej sytuacji, w celu obliczenia podstawy opodatkowania, od przychodu uzyskanego z działalności gospodarczej odlicza się poniesione przez przedsiębiorcę koszty uzyskania tego przychodu, ustalone zgodnie z regułami wskazanymi w art. 22 updof. Dotyczy to również diet z tytułu podróży służbowych (krajowych i zagranicznych) odbytych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Kiedy świadczenie usług na rzecz byłego pracodawcy powoduje utratę prawa do ryczałtu ewidencjonowanego?

Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych reguluje ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. nr 144, poz. 930 ze zm.), zwana dalej: ustawą o zryczałtowanym podatku dochodowym.

W myśl art. 8 ust. 1 pkt 6 tej ustawy, z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zostali wyłączeni m.in. podatnicy rozpoczynający działalność samodzielnie, którzy przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywali w ramach stosunku pracy (lub spółdzielczego stosunku pracy) czynności wchodzące w zakres ich działalności gospodarczej.

Wyjątek od tej zasady ustawodawca przewidział dla sytuacji, gdy podatnik rozpoczynający wykonywanie działalności gospodarczej nie zamierza wykonywać działalności na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. W takim przypadku podatnik może do dnia rozpoczęcia działalności zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o korzystaniu z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Niemniej jednak, gdyby taki podatnik dokonał sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów, albo uzyskał przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, to wówczas traci on prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W konsekwencji, poczynając od dnia, w którym nastąpiła utrata prawa do ryczałtu do końca roku podatkowego, ma obowiązek opłacać podatek dochodowy według skali podatkowej. Wynika to z art. 8 ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Rozliczenie podatku dochodowego po utracie prawa do ryczałtu

Przedsiębiorca, który utracił prawo do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jest obowiązany zaprowadzić właściwe księgi - chyba że jest zwolniony od tego obowiązku - i płacić podatek dochodowy według skali podatkowej.

W stosunku do podatnika, który utracił prawo do ryczałtu i podlega za część roku opodatkowaniu według skali podatkowej, za podstawę do określenia podatku dochodowego przyjmuje się dochód osiągnięty po utracie warunków do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Tak wynika z art. 22 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Pod pojęciem dochodu należy rozumieć nadwyżkę przychodów z prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej nad kosztami uzyskania tych przychodów. Stosownie zaś do ogólnej definicji, sformułowanej w art. 22 ust. 1 updof, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 tej ustawy.

Co istotne - koszty te powinny być funkcjonalnie związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, racjonalne i obiektywnie uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia, jak również prawidłowo udokumentowane.

Jeżeli zatem spełnione są przesłanki z podanej definicji kosztów podatkowych, to w rozliczeniu podatku dochodowego podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów m.in. wartość diet za czas podróży służbowej (krajowej i zagranicznej) - ustaloną w takiej wysokości, jaka przysługuje na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167). Wynika to z art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1 pkt 52 updof.