Umowa użyczenia między przedsiębiorcami

Umowa użyczenia jest umową nieodpłatną. Na jej podstawie użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Brak odpłatności takiej umowy powoduje określone skutki podatkowe u obu stron umowy.

Skutki u użyczającego

Umowa użyczenia charakteryzuje się nieodpłatnością. Przedsiębiorca oddający składnik firmowego majątku do nieodpłatnego używania innemu przedsiębiorcy nie osiąga więc z tego tytułu jakichkolwiek korzyści majątkowych. W takiej sytuacji u przedsiębiorcy użyczającego nie powstanie przychód z działalności gospodarczej.

Mimo że u użyczającego oddanie składnika majątku do używania innemu przedsiębiorcy nie rodzi skutków podatkowych w zakresie przychodów, to może jednak mieć wpływ na jego koszty uzyskania przychodów. Tak będzie, gdy przedmiotem użyczenia jest składnik majątku będący środkiem trwałym. Wówczas użyczający nie ma możliwości zaliczenia w ciężar kosztów podatkowych odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej tego środka trwałego za miesiące, w których środek ten oddany został do nieodpłatnego używania (art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c) ustawy o pdop).

Korzystanie z cudzego majątku

U przedsiębiorcy, który na potrzeby działalności korzysta nieodpłatnie z cudzej ruchomości lub nieruchomości, powstaje przychód (art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o pdof i art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o pdop).

Wartość tego przychodu ustala się na zasadach określonych w art. 11 ust. 2 i 2a pkt 3 i 4 ustawy o pdof i art. 12 ust. 5 i 6 pkt 3 i 4 ustawy o pdop. Zgodnie z tymi przepisami wartość świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. Z kolei wartość innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu,
w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

U podatników podatku dochodowego od osób fizycznych wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń może korzystać ze zwolnienia od podatku wymienionego w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o pdof. Zastosowanie tego zwolnienia jest możliwe, gdy świadczenia te zostaną otrzymane od osób, które w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn zaliczane są do:

I grupy podatkowej, tj. od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy i teściów,
II grupy podatkowej, tj. od zstępnych rodzeństwa, rodzeństwa rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwa małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

Art. 713 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 121) stanowi, iż biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Wydatki dotyczące ruchomości lub nieruchomości używanych nieodpłatnie w działalności gospodarczej stanowią koszt podatkowych wtedy, gdy mają związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma wpływ na wielkość osiągniętego przychodu lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła tego przychodu oraz gdy wydatki te nie zostały wymienione w art. 23 ust. 1 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 ustawy o pdop.

Przyjęcie w nieodpłatne używanie cudzego składnika majątku nie daje przedsiębiorcy biorącemu w używanie prawa do jego podatkowej amortyzacji i ujmowania dokonanych odpisów amortyzacyjnych w kosztach podatkowych.

Przedsiębiorca może jednak ponosić nakłady inwestycyjne w celu ulepszenia użyczonego mu składnika majątku, które są traktowane jako inwestycja w obcym środku trwałym. Przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych podlegają amortyzacji niezależnie od przewidywanego okresu ich używania (art. 22a ust. 2 pkt 1 ustawy o pdof i art. 16a ust. 2 pkt 1 ustawy o pdop). Wartość początkową inwestycji w obcym środku trwałym stanowi jej cena nabycia albo koszt wytworzenia skorygowane o różnice kursowe (art. 22g ust. 7 ustawy o pdof oraz art. 16g ust. 7 ustawy o pdop). Wysokość odpisu amortyzacyjnego ustala się natomiast według stawki amortyzacyjnej przewidzianej dla danego środka trwałego w Wykazie stawek lub według stawki indywidualnej.

Podatnik nie może amortyzować składnika majątku używanego na podstawie umowy użyczenia.

Trzeba pamiętać, że po zakończeniu umowy użyczenia przedsiębiorca traci prawo do ujmowania w kosztach podatkowych odpisów amortyzacyjnych dokonanych od inwestycji w obcym środku trwałym. Brak jest bowiem związku między poniesionym wydatkiem a prowadzoną działalnością.

Przykład

Pani Anna prowadzi działalność gospodarczą, w której jako środek trwały wykorzystuje lokal handlowy. Lokal ten pani Anna użyczyła córce na potrzeby prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.

U córki przychód z tytułu nieodpłatnego korzystania z tego lokalu jest wolny od podatku dochodowego. Jednocześnie może ona do kosztów uzyskania przychodów zaliczyć wydatki poniesione na utrzymanie tego lokalu, np. czynsz czy koszty ogrzewania.

Pani Anna nie osiąga przychodu w związku z użyczeniem córce lokalu, a za miesiące, w których oddała lokal do nieodpłatnego używania, nie zaliczy do kosztów podatkowych odpisów amortyzacyjnych od tego lokalu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)

Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o pdop (Dz. U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.)