Przelew wierzytelności przez osobę fizyczną - skutki podatkowe

Obowiązki płatnika PITNasza spółka z o.o. nabyła wierzytelność od osoby fizycznej na podstawie umowy przelewu (cesji) wierzytelności, która dotyczyła pożyczki udzielonej przez tę osobę innej spółce z o.o. Wierzytelność została wyceniona według wartości nominalnej pożyczki plus odsetki naliczone do dnia cesji. Nasza spółka zapłaciła za nabycie tej wierzytelności całą kwotę należną osobie fizycznej, zgodnie z umową przelewu wierzytelności. Czy w takiej sytuacji nasza spółka powinna sporządzić informację PIT-8C? Jak zbywca powinien rozliczyć podatek dochodowy?

Jeżeli w przedstawionej sytuacji osoba fizyczna nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu wierzytelnościami, to przychód uzyskany przez tę osobę z tytułu przelewu wierzytelności należy zakwalifikować do przychodów z praw majątkowych, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 updof. W takim przypadku spółka z o.o., która nabyła wierzytelność powinna pobrać i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy, a także sporządzić informację PIT-11. Kwotę otrzymanego przychodu, koszty jego uzyskania oraz osiągnięty dochód zbywca powinien wykazać w zeznaniu podatkowym.

1. Kwalifikacja do właściwego źródła przychodów

Kwestie związane z przelewem wierzytelności zostały unormowane w art. 509-518 Kodeksu cywilnego. Stosownie do tych przepisów, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność (np. wynikającą z faktu zawarcia umowy pożyczki) na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Co istotne, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

W świetle regulacji prawa cywilnego nie ulega wątpliwości, że wierzytelności z tytułu udzielenia pożyczki, są prawami majątkowymi.

Z kolei na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca wyodrębnia źródła przychodów i różnicuje sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł, w tym z praw majątkowych, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 updof.

W myśl art. 18 updof, za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z:

praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów,
praw do projektów wynalazczych,
praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych,

w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.

Trzeba przy tym zauważyć, że użyty w tym przepisie zwrot "w szczególności" oznacza, iż katalog wymienionych w nim przychodów ma charakter otwarty, a więc do omawianego źródła przychodów zalicza się również inne przychody z praw majątkowych, w tym z ich odpłatnego zbycia.

Jeżeli zatem w przedstawionej sytuacji osoba fizyczna nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu wierzytelnościami, to zgodnie z systematyką przyjętą przez ustawodawcę, przychód uzyskany przez tę osobę z tytułu przelewu wierzytelności należy zakwalifikować do przychodów z praw majątkowych, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 updof.

Pogląd ten znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 5 czerwca 2013 r., nr ILPB1/415-386/13-5/AG oraz w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 12 września 2008 r., nr IPPB1/415-709/08-2/JB.

W konsekwencji spółka z o.o., która nabyła wierzytelność, nie powinna sporządzać informacji PIT-8C. W informacji tej nie wykazuje się bowiem przychodów z omawianych praw majątkowych.

2. Rozliczenie podatku przez zbywcę

W przedstawionym stanie faktycznym przychód podatkowy powstaje w dacie otrzymania (lub postawienia do dyspozycji podatnika) należności z tytułu przelewu wierzytelności.

Wynika to z art. 11 ust. 1 updof (przy założeniu, że zbywca nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu wierzytelnościami).

W takim przypadku mają zastosowanie ogólne zasady opodatkowania podatkiem dochodowym. Zatem opodatkowaniu podlega uzyskany przez podatnika dochód, czyli nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania.

Jak wynika z dyspozycji art. 22 ust. 1 updof, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Trzeba przy tym pamiętać, że okoliczność poniesienia kosztów powinna być odpowiednio udokumentowana.

Z konstrukcji powołanej definicji kosztów podatkowych należy wnioskować, że do takich kosztów można zaliczyć tylko faktycznie, a nie hipotetycznie poniesione wydatki.

Zwróć uwagę!

Kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia wierzytelności wynikającej z faktu zawarcia umowy pożyczki jest tylko kwota główna pożyczki, bez odsetek naliczonych do dnia dokonania cesji tej wierzytelności.

Taki pogląd wyraził również Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 12 listopada 2013 r., nr ILPB1/415-912/13-2/AMN, w której zauważył, że: "(…) w przypadku dokonania zbycia wierzytelności Wnioskodawca będzie mógł rozpoznać jako koszt uzyskania przychodu wartość roszczenia głównego (bez odsetek). Nie można natomiast zgodzić się ze stanowiskiem Wnioskodawcy, w którym stwierdza, że kosztem uzyskania przychodu będzie wartość kwot głównych udzielonych pożyczek wraz z naliczonymi do dnia sprzedaży odsetkami. Niewątpliwie kosztem uzyskania przychodu będzie wartość wierzytelności (kwota roszczenia głównego); jednakże nie można do kosztów uzyskania przychodu zaliczyć odsetek. W art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca wyraźnie wskazał, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. W tej definicji nie mieszczą się zatem odsetki przysługujące pożyczkodawcy w związku z pożyczką, ponieważ nie stanowią one poniesionych przez wierzyciela wydatków. Powstanie wierzytelności wiąże się bowiem z faktycznym pomniejszeniem majątku u wierzyciela. Nie będzie natomiast stanowiła kosztu uzyskania przychodu wartość naliczonych do dnia sprzedaży odsetek od tej wierzytelności, albowiem w tym przypadku nie wystąpił element poniesienia wydatku".

Kwotę otrzymanego przychodu, koszty jego uzyskania oraz osiągnięty dochód zbywca powinien wykazać w zeznaniu, składanym w terminie do 30 kwietnia następnego roku.

3. Obowiązki płatnika PIT

Stosownie do dyspozycji art. 41 ust. 1 updof, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu m.in. praw majątkowych wskazanych w art. 18 updof - na rzecz osoby podlegającej w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki na podatek dochodowy. Przepis ten ma charakter ogólny i nie zawiera wyjątków od określonej w nim reguły (a więc nie przewiduje wyłączenia odnoszącego się do stosunku prawnego, jaki łączy strony umowy przelewu wierzytelności).

Zwróć uwagę!

Przy wypłacie należności z tytułu umowy przelewu wierzytelności polskiemu rezydentowi podatkowemu, który nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu wierzytelnościami - na spółce ciąży obowiązek pobrania 18% zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Naszym zdaniem, przy obliczaniu podstawy obliczenia zaliczki na podatek, w rozpatrywanej sytuacji, spółka powinna uwzględnić koszty uzyskania przychodów ustalone na ogólnych zasadach (omawianych w poprzednim punkcie). Takie stanowisko - na tle dość podobnego stanu faktycznego - wyraził Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 14 września 2011 r., nr ITPB2/415-567/11/MM.

Kwotę pobranej zaliczki na podatek spółka (tj. płatnik), powinna przekazać na rachunek właściwego dla siebie urzędu skarbowego, do 20 dnia następnego miesiąca.

Z kolei do końca stycznia następnego roku płatnik obowiązany jest przesłać do wymienionego urzędu skarbowego zbiorczą deklarację PIT-4R.

Natomiast do końca lutego następnego roku powinien przekazać zbywcy oraz urzędowi skarbowemu właściwemu dla miejsca zamieszkania tej osoby informację PIT-11 o dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy.